Paleizen voor de arbeiders

De Klerk, Kramer, Van der Mey, Staal, Wijdeveld, Krop. Architecten van de Amsterdamse School, een architechtonische stijl die door idealistische jongeren tot stand is gebracht. De stijl werd in de jaren 1920 wereldberoemd, in de jaren daarna verliest hij aan populariteit, en in de jaren 90 van de vorige eeuw werd de stijl weer populair. De architecten van de Amsterdamse School worden als de wonderkinderen van de Nederlandse architectuur van de eerste helft van de 20e eeuw beschouwd. Hun belangrijkste werken zijn, o.a. het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, de Bijenkorf in Den Haag, een groot aantal arbeidersblokken en bruggen in de Randstad en straatmeubilair.

Amsterdamse School draagt een sociale betekenis die voor sommigen gelijk is aan haar architecturaal belang. In een tijdperk waarin het als utopisch beschouwd werd om voor de arbeiders leefbare woningen te bouwen die aan de minimale eisen voldoen, leggen de architecten van de Amsterdamse School de lat nog hoger: “Leefbaar is niet genoeg, de arbeiderswoning moet ook mooi zijn." Vandaar de leus van de stijl: "paleizen voor de arbeiders!"

Volgens een aantal critici van de Amsterdamse School is de instelling van de stijl niet realistisch. De critici wijzen erop dat de onderhoudskosten van de Amsterdamse School gebouwen te hoog waren. Toch zijn er ook mensen die denken dat de Amsterdamse School een zeer positieve bijdrage heeft geleverd aan het leven van het volk. Voor een derde groep mensen is het sociale aspect van de Amsterdamse School helemaal niet van belang; die vindt de gebouwen gewoon mooi.

***

Het Schip is een prachtig gebouw van de Amsterdamse School dat op 20 minuten loopafstand ligt van het Centraal Station van Amsterdam. Het gebouw waarvan de bouw in 1919 afgerond werd, is bedoeld als arbeidersblok. Het is het meest ontwikkelde product van de Amsterdamse School. Een lang blok met een binnentuin. In vogelvlucht gezien een driehoek. Op de top van de driehoek staat museum Het Schip. Het museum is de uitvoerigste en overzichtelijkste informatiebron van de Amsterdamse School; een aanrader. Tevens raadzaam om eens op www.hetschip.nl te kijken voordat men het een bezoekje brengt.

Bijna elke dag van het jaar kom je bezoekers tegen bij Het Schip wat aan een schilderijententoonstelling doet denken. Ze lopen langzaam voor het gebouw langs, staan stil voor de details die hen opvallen en kijken een tijdje; enthousiast maken ze foto’s en je ziet sommigen zitten die het gebouw natekenen. Als het weer goed is dan zie je ook levendige kinderen van alle huidskleuren spelen en rondrennen. Vrouwen met boodschappentassen staan voor het gebouw te kletsen in wat gebrekkig Nederlands. Dan zal het wellicht doordringen: dat wat Het Schip van de meeste andere kunstwerken onderscheidt, is dat het niets heiligs heeft en dat het niet ver verwijderd is van het gewone volk. Haar schoonheid is niet alleen voor de elite bedoeld en zelfs het volk kan haar schoonheid begrijpen.

Zoals bij alle gebouwen van de Amsterdamse School toont Het Schip aan dat een andere wereld mogelijk is: een wereld waarin ‘mens’ en ‘kunst’ onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn.

Evren Madran

‘Je moet van steen zijn om niet van de Amsterdamse School te houden’ zegt Nederlandse architect en Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol. Zie hieronder de foto’s van Het Schip en bepaal zelf of je het daarmee eens bent.

Originele tekeningen van Het Schip vanuit twee verschillende invalshoeken. De architect van Het Schip, Michel de Klerk is oorspronkelijk geen architect maar tekenaar


Snapshots van binnen en van buiten van Museum Het Schip. De ruimte is conform het origineel als postkantoor ingericht


Ronde vormen en reliëfs komen vaak en op een verrassende manier terug op de Amsterdamse School gebouwen


Alle woningen in Het Schip krijgen daglicht. Tevens, in tegenstelling tot de saaie arbeidersblokken, hebben de afzonderlijke woningen ramen met individuele stijlen. Zo wordt eentonigheid vermeden


Baksteenarchitectuur is in Nederland altijd populair geweest. Bij Het Schip werden voor de gevels samen met bakstenen ook natuurlijke stenen gebruikt. Dat zorgt voor nuances in de kleuren en een mooie uitstraling


Hierbij de kenmerkende toren van Het Schip. Voor sommigen is het als contrast bedoeld voor de kerken in de omgeving. Voor anderen benadrukt de toren het paleis voor de arbeiders